Μεγαλειότατε, Υφηλότατε,
Εξοχώτατοι,
Κυρίαι και Κύριοι,
Ανοίγεται σήμερον τη πρωτοβουλία του Κράτους και ως θεσμός
κρατικός, η Πανελλήνιος Έκθεσις των καλλιτεχνών. Σκοπός της εκθέσεως ταύτης
είναι να συναγάγη επί το αυτό τα έργα της τελευταίας παραγωγής, της παραγωγής
εκάστου έτους των καλλιτεχνών της Ελλάδος, τα αναγόμενα εις την ζωγραφικήν, την
γλυπτικήν, την διακοσμητικήν και την χαρακτικήν. Δηλαδή ο σκοπός τους Κράτους είναι να θέση τους καλλιτέχνας και τα έργα
αυτών εις απ’ ευθείας επαφήν με το κοινόν. Να αναπτύξη επομένως και την
καλλιτεχνικήν διάθεσιν του κοινού και να ευκολύνη τους καλλιτέχνας εις το να
κατανοήσουν τας επιθυμίας του κοινού, να διευκολύνη δε επίσης και το Κράτος
όσον αφορά την πολιτικήν αυτού απέναντι της καλλιτεχνικής εμφανίσεως. Είναι η
πρώτη φορά κατά την οποίαν το Κράτος επεμβαίνει εις τούτο. Δεν είναι όμως η
πρώτη φορά κατά την οποίαν η κοινωνία διά της ιδιωτικής πρωτοβουλίας
προσεπάθησε να ιδρύση τον θεσμόν αυτόν.
Είναι αληθές ότι το 1914 το Κράτος προσεπάθησε διά της
νομοθετικής οδού να εισφέρη εις την ανάπτυξην του θεσμού τούτου, αλλ’ η
προσπάθεια αυτή η κρατική απέβη ματαία, διότι το Κράτος δεν την εσυνέχισεν. Εις την παλαιοτέραν εποχήν το Κράτος
ενόμιζεν ότι η καλλιτεχνία απετέλει είδος ελαφράς ασχολίας, η οποία, βεβαίως, δεν
έπρεπε πολύ να κουράζη την σοβαρότητα των κρατικών αρχών! Σήμερον τα πράγματα
ήλλαξαν, αι ιδέαι είναι διαφορετικαί και ως προς την σπουδαιότητα της
καλλιτεχνίας και ως προς τα καθήκοντα του Κράτους απέναντι τής διά τής
καλλιτεχνίας αναπτύξεως του πολιτισμού.
Η ιδιωτική πρωτοβουλία έκαμε πολλά ως προς την ανάπτυξιν των
καλλιτεχνικών εκθέσεων. Η εταιρεία φιλοτέχνων ειργάσθη και κατώρθωσε να ανοίξη
μερικάς εκθέσεις.
Ομάδες καλλιτεχνών επίσης προσεπάθησαν. Αλλά δεν ηδυνήθη να
ζήση ο θεσμός. Εχαρακτηρίζετο από δύο ουσιώδη μειονεκτήματα: αφ’ ενός από το
βραχύ της ζωής του εκάστοτε και αφ’ ετέρου από τον τρόπον διά του οποίου το
έθιμον έπαυεν υφιστάμενον, δηλαδή δια της αποχής αυτών των ιδίων καλλιτεχνών. Τούτο
δε είναι άξιον πολλής σημασίας και είναι εκείνο διά το οποίον ευθύς εξ αρχής
ησθάνθημεν δυσκολίας διά την ίδρυσιν του θεσμού αυτού και ίσως ίσως θα
προσκρούσωμεν και εις το μέλλον, αν δεν προσέξωμεν, διότι οι καλλιτέχναι δυσκόλως θέτουν τα έργα των υπό την κρίσιν της
κριτικής επιτροπής. Ίσως εις παλαιοτέρας εποχάς να είχον κάποιο δίκιο. Ίσως –
ίσως εφαντάζοντο πολλοί ότι αι κριτικαί επιτροπαί απέβλεπαν εις το να αναπτυχθή
μία τέχνη σύμφωνα με τας απόψεις τας ιδικάς των και απέκλειαν τα έργα πάσης
άλλης τάσεως διαφόρου προς την τάσιν των σχολών εις τας οποίας ανήκον τα μέλη
της επιτροπής. Εν πάση περιπτώσει υπήρξε μία κάποια δυσκολία και δι’ αυτό
είμαι βέβαιος ότι η κριτική επιτροπή της παρούσης εκθέσεως και τώρα και εις το
μέλλον θα προσπαθήση να αφαιρέση τον φόβον αυτόν από τον καλλιτέχνην και να του
δώση να εννοήση ότι ουδόλως επεμβαίνει εις την τεχνοτροπίαν, ούτε εις τα είδη
της τέχνης, τα οποία θα παρουσιασθούν.
Θα δώση εις τους
καλλιτέχνας να εννοήσουν ότι την τέχνην την εννοούμεν απολύτως ελευθέραν και εν
πλήρει ανεξαρτησία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα αποκλείωνται έργα
τέχνης τοιαύτης, η οποία να καθιστά ταύτα εντελώς μη παρουσιάσιμα. Δεν θα είναι
δυνατόν, άλλωστε, να ευρεθή χώρος εις τον οποίον να παρουσιάζωνται όλα τα έργα
τα οποία υποβάλλονται προς έκθεσιν. Ούτε είναι δυνατόν και το κοινόν το ίδιο να
κάμη εκλογήν των έργων αυτών.
Εν πάση περιπτώσει αυτός ο φόβος αποτελεί ένα μειονέκτημα, το
οποίον πρέπει να προσέξωμεν πολύ, διά να μη σχηματισθούν διασπαστικαί κινήσεις,
αι οποίαι θα θέσουν εις δυσχερείας τον θερμόν τούτον, ο οποίος θα έχη την
ευαισθησίαν αυτήν. Δεν θέλω να εισέλθω εις τας θεωρίας τας φιλοσοφικάς, κατά
τάς οποίας η τέχνη δεν είναι εκδήλωσις
του πολιτισμού ενός ατόμου, αλλ’ η εκδήλωσις του πολιτισμού του συνόλου και ο
καλλιτέχνης δεν δύναται να εξετασθή έξω τόπου και χρόνου, αλλ’ εντός των
πλαισίων των κοινωνικών, των κλιματολογικών, των φυλετικών, των εθνικών και
λοιπών όρων και ως εκδήλωσις καθαρώς ομαδική.
Αυταί είναι θεωρίαι αι οποίαι δεν πρόκειται να μας
απασχολήσουν αυτήν την στιγμήν. Αλλά και
αν παραδεχθώμεν ότι η τέχνη δύναται να υπάρξη και άνευ επαφής με την κοινωνία,
έξω από το κοινωνικόν περιβάλλον ο καλλιτέχνης δεν δύναται να ζήση. Και επειδή
ο καλλιτέχνης είναι ο φορεύς της τέχνης, πρέπει να προσπαθήσωμεν να θέσωμεν προ
παντός τον καλλιτέχνην εις επαφήν με το κοινόν. Είναι δε αναγκαιοτάτη αυτή η
επικοινωνία, διότι συνηθέστατα ο καλλιτέχνης δεν δύναται να έχη τα μέσα και τας
προστασίας διά των οποίων να ανοίξη ο ίδιος διά τον εαυτόν του έκθεσιν. Εδώ ανοίγονται
αι αίθουσαι αυταί προσιταί εις πάντας άνευ ουδενός ιδιαιτέρου κόπου διά τον καλλιτέχνην
και άνευ ουδεμίας ιδιαιτέρας διά κανένα προστασίας. Κοινή είναι η προστασία. Και
το έργον εκάστου δύναται να εκτεθεί εις τα όμματα του κοινού, το οποίον δύναται
να ίδη και να εκλέξη. Είναι επομένως ο θεσμός αυτός το καλλίτερον μέσον τής απ’
ευθείας επικοινωνίας της καλλιτεχνίας μας μετά του κοινού.
Από το βιβλίο "Λόγοι και σκέψεις" 1936-1941
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου